Bir Siyaset Bilimcinin Gözünden: Mordant Boya Ne Demek?
Bir siyaset bilimci olarak gücü, kurumları ve ideolojiyi incelerken, laboratuvardaki bir terim aklıma takılır: mordant boya.
Kimyasal bir süreç gibi görünür ama aslında toplumun işleyişini açıklamak için mükemmel bir metafordur. Mordant boya, bir rengi kalıcı kılan bağlayıcıdır.
Boyanın kumaşa tutunabilmesi için araya giren bu madde, görünmeyen ama belirleyici bir etkendir.
Tıpkı siyasette olduğu gibi… Görünmeyen güçler, kurumlar ve ideolojiler, toplumun rengini kalıcı hâle getirir.
Peki, mordant boya ne demek?
Kimyasal olarak, bir dokunun üzerine uygulanan boyanın kalıcılığını sağlayan ara maddedir.
Fakat siyaset biliminin diliyle okunduğunda, bu kavram, toplumsal düzenin “görünmez çimentosunu” anlatır:
Kim iktidarı sabitler, kim rengi belirler, kim değişimi engeller?
İktidarın Kimyası: Rengin Kalıcılığı
Mordant boya, rengi sabitler; iktidar da düzeni sabitler.
Fiziksel olarak maddeyi boyaya bağlayan bu işlem, siyasal anlamda gücü ideolojiye, ideolojiyi de vatandaşa bağlayan süreçlerle benzerlik gösterir.
Her devletin, her rejimin bir “mordant”ı vardır.
Kimi zaman bu, hukuk olur; kimi zaman medya, kimi zaman da milliyetçilik gibi kültürel bir bağlayıcı.
Boyanın kalıcılığı, bazen rengin özgürlüğünü yok eder.
Tıpkı otoriter rejimlerdeki gibi: Gücün uzun süreli kalması için sistem boyanır, fakat bu boyanın ardındaki “mordant” ideolojiler, bireysel renkleri siler.
Demokrasi, bu anlamda, mordantı dikkatli kullanmayı gerektirir — bağlayıcı olmalı, ama boğucu değil.
Bu noktada şu soruyu sormak gerekir: Bir toplumun rengini kim belirliyor — vatandaş mı, devlet mi, yoksa görünmez bir ara madde mi?
Kurumlar: Görünmez Bağlayıcıların Gücü
Bir boyanın dokuda kalıcı olmasını sağlayan mordant, yüzeyde değil, derindedir.
Aynı şekilde, bir siyasal sistemin kalıcılığı da kurumların derinliğinde yatar.
Parlamento, yargı, medya, eğitim… Bunlar siyasal yapının “kimyasal bağlarını” oluşturur.
Ancak sorun şudur:
Bazı kurumlar, renklerin geçişini engelleyen katı yapılar hâline gelir. Kurumsallaşma adı altında, değişime direnen, farklı tonları bastıran bir düzen yaratabilirler.
Bu durumda siyaset, tıpkı aşırı doymuş bir madde gibi, kendi kendini katılaştırır.
Mordant fazla olduğunda, kumaş kırılganlaşır;
Siyasette de güç fazlalaştığında, toplum çatlar.
Demokrasinin görevi, bu dengeyi korumaktır.
Bağlayıcılığı sağlayan kurumlar, toplumsal enerjiyi hapsetmeden yönlendirebilmelidir.
Bu, her sistemin en zor sınavıdır: Bağ kurmak mı, yoksa bağımlı kılmak mı?
İdeolojinin Renkleri: Erkeklerin Stratejisi, Kadınların Dayanıklılığı
Siyaset bilimi, genellikle gücü stratejiyle eşleştirir — ki bu tarih boyunca “erkek egemen” bir bakış olmuştur.
Erkek siyasetçi, mordant gibi davranır: Sistemi sabit tutar, düzeni kontrol eder, değişimi ölçülü biçimde kabul eder.
Kadın siyaseti ise farklı bir rol oynar.
Kadınlar, boyanın dokuya yayılmasını, yani demokratik katılımın ve etkileşimin artmasını sağlar.
Bu iki yaklaşım —stratejik ve etkileşimsel— siyasetin temel dengesini kurar. Mordant boya burada yeniden bir metafor olur:
Bir taraf kalıcılığı, diğer taraf akışkanlığı temsil eder.
Ve ancak bu iki güç bir araya geldiğinde toplum ne tam çözülür ne de donar.
Demokratik sistem, erkeklerin stratejisini kadınların etkileşimiyle yumuşatabildiği ölçüde yaşar.
Aksi hâlde, güç kendi kimyasına hapsolur.
Vatandaşlık: Boyanın Gerçek Sahibi Kim?
Tüm bu süreçte asıl soru, vatandaşın nerede durduğudur.
Bir vatandaş, pasif bir yüzey midir, yoksa rengi seçen özne mi? Mordant boyanın siyasetteki karşılığı, bireyin rızasıdır.
Toplum, kendi renginin kalıcı olması için güce rıza gösterir — bazen bilinçli, bazen de kültürel olarak.
Ama siyaset bilimci şunu sorar: “Kalıcılık mı önemli, yoksa özgürce yeniden boyanabilmek mi?”
Bir ulus, değişim yeteneğini kaybettiğinde, kimyasal olarak sabitlenmiş bir kumaşa dönüşür: Rengi solmaz ama canlılığını da yitirir.
Sonuç: Mordantın Siyaseti
Mordant boya yalnızca bir kimyasal terim değildir; bir siyaset metaforudur.
Toplumun, ideolojinin ve kurumların birbirine nasıl tutunduğunu, hangi bağlarla sabitlendiğini gösterir.
Fazlası otoriterlik getirir, azı kaosa yol açar.
Gerçek demokrasi, o “tam kararında mordant”ı bulabilmektir.
Ve belki de asıl soru budur: Biz hangi renkte kalıcı olmak istiyoruz — sabit bir düzenin gri tonlarında mı, yoksa değişimin canlı renklerinde mi?